Интервју со Д-р Ведуд Пурде, гостиварец, врвен биохемичар во САД

„Научниците многу напорно работат на изнаоѓање на најдобрата вакцина против COVID-19“

Ведуд Пурде е доктор по биохемиски науки, роден гостиварец. Во САД заминува на 17 годишна возраст, каде повеќе од 14 години го гради своето образование. Дипломира бихемија на San Francisco State University (SFSU), после што добива можност за работа и биохемски и биофизички испитувања на еден од најуспешните универзитети во светот University of California Berkeley (UCB), после тригодишна работа на (UCB), запишува докторски науки по биохемија на The Ohio State University James Cancer Center and Solove research institute. За време на овие докторски студии успева да развие нова антиканцерогена терапија користејќи смртоносни бактериски токсини и вируси. Резултатите од оваа терапија се презентирани на многу национални и меѓународни конференции, за што има добиено повеќе престижни награди, меѓу кои и од Националниот институт за карцином на САД. Во 2019 ја добива титулата Доктор на науки од оваа област, по што добива покана да се придружи на компанијата Eli Lilly and Company, која е една од врвните биофармацевтски компании од САД воедно и во светот, каде се истражуваат и произведуваат лекови за најразлични болести, а во моментов активно работат на истражувања околу COVID-19.

Доктор Ведуд Пурде со задоволство ја прифати нашата покана да поразговараме и да го сподели богатото искуство и знаење со своите сограѓани од Македонија, за состојбата со COVID-19 во светот, справувањето со овој вирус, новите научни сознанија за начините на ширење и времетраење на негово задржување во различни средини, потребата од масовно тестирање, вакцина и др.

Колку долго вирусот опстанува во воздухот, на површини, на продукти кои ги пазаруваме во маркет, на бироа, кваки од врати и слично и која е веројатноста да се пренесе вирусот на таков начин?

– Најновиот научен труд објавен во списанието New England Journal of Medicine сугерира клучна информација во однос на стабилноста и вирулентноста на болеста COVID-19 предизвикана од SARS-CoV-2. Студијата покажува дека луѓето можат да го внесат вирусот во себе по допирањето на контаминирани предмети и преку воздухот. Научниците откриваат дека вирусот може да опстане до 3 часа во аеросол, до 4 часа на бакар, до 24 часа на хартија и до 46-72 часа на пластика и на не’рѓосувачки челик. Овие резултати се слични и со останатите коранавируси. Исто така, треба да имаме предвид дека овие резултати може да варираат под различни услови, како што се температурата или влажноста на животната средина. Кога купувате храна, важно е да запоменете дека во моментов нема докази за SARS-CoV-2 дека се пренесува преку храна. Како и да е, контаминираните предмети можат да го пренесат вирусот ако некој го допре предметот, со што честичките на вирусот од површината да преминат на носот, очите или устата со нивно допирање. Откако ќе се вратите дома со намирници, треба да ги миете рацете и да ги исплакнете производите. Силно препорачувам, миење на зеленчук и овошје со вода не само за спречување на коронавирусот, туку и да се отстранат нечистотиите, остатоците и пестицидите за да се намалат бактериите од храната. И покрај тоа што нема докази дека пренесувањето би можело да се случи преку амбалажата со храна, јас би препорачал да ги избришете пакувањата пред да ја користите истата. На крајот на денот, сето тоа се сведува на основни хигиенски навики.

Во Македонија се практикува да се тестираат само лица со симптоми или медицински персонал дирекно изложен на ризик. Има ли потреба од масовно теститарање и дали тоа би можело да помогне во справување со заразата?

– Пред да го коментирам ова прашање, би сакал да им се заблагодарам на оние што се во првите редови на оваа пандемија, вклучувајќи медицински лекари, медицински сестри, фармацевти, научници, влади и сите што го поминуваат секојдневието за да му помогнат на човештвото со какви било средства. Тие навистина се најхрабрите и заслужуваат целосна поддршка.

Ова е малку директно прашање да се одговори. Сепак, станува многу комплицирано кога ќе почнете да размислувате за тоа. Мојот јасен одговор е ДА! Зошто ДА? Целта на масовното тестирање не е само да се утврди колку е распространет вирусот во земјата. Тоа е и да се користат тие информации за да ѝ се помогне на земјата да се врати што е можно побрзо во нормала. Ова ќе помогне да се намалат ограничувањата на т.н. социјално растојание.

За почеток, треба да има значително внимание на социјалното дистанцирање, и сите треба да го сфатиме тоа многу сериозно за да ја изедначиме кривата на новите случаи од COVID-19. Мислам дека луѓето во Македонија барем во Гостивар се однесуваат доста одговорно за што навистина им се восхитувам.

Имам силна верба дека земјата може да започне со намалување на социјалното дистанцирање и полициските часови, потпирајќи се на тестирањето. Клучна точка тука е надзорот. Постојат четири класи. (1). Оние кои се позитивни, покажуваат симптоми и се хоспитализирани. (2.) оние кои се позитивни покажуваат симптоми и се враќаат дома. (3.) Оние кои се позитивни, но немаат симптоми и конечно (4.) Оние кои се негативни. Масовното тестирање ќе ги обезбеди сите информации за класифицирање на овие групи на луѓе. Сепак, тоа не значи дека луѓето ќе присуствуваат на големи собири како свадби или слично, но ќе им помогне на помалите бизниси како што се, кафулиња, ресторани, некои деловни активности што луѓето не можат да ги работат од дома, можеби некои училишта, и сето тоа може да се случи со намален капацитет со внимателно социјално дистанцирање и со преземање на првични чекори како за проодување. Како и многу други, јас сум исто така заинтересиран и љубопитен да видам како светот ќе реагира со масовното тестирање.

Се погласни се размислувањата дека COVID-19 е создаден од научниците во лабораторија, наспроти неговото природно настанување, кој е вашиот став по ова прашање?

– Зарем не ги сакаме сите, теориите на заговор? Верувам дека живееме во златно доба на науката каде што биологијата, хемијата, физиката, математиката и сите научни теми се собраа за да ни овозможат да направиме врвни истражувања како никогаш порано. Ние истражуваме да разбереме и да направиме нешто вредно за нашата галаксија, нашиот дом – планетата Земја – и сите нејзини живи и не-живи суштества. Деновиве науката е толку светла и моќна, сè што е направено од човекот да биде и научно докажано. SARS-CoV-2 НЕ е вирус што го направил научник или лабораторија на кое било место во светот. Една неодамнешна статија објавена во списанието Nature Medicine од Anderson и соработниците, споредиле геномски секвенци на SARS-CoV-2, и покажале дека потекнува од природни процеси со што се става крај на теориите на заговор.

Секоја пандемија има свој развој, врв и потоа опаѓање. Какви се прогнозите, кога би се очекувало да се стави ситуацијата со коронавирусот под контрола?

– Ова е пандемија што влијае на многу животи, бизниси и економии. Исто како и македонските граѓани, луѓето ширум светот страдаат на многу начини. На крајот, ќе имаме доволно податоци за да откриеме кој е заразен и кој може да се врати на работа без да ги зарази другите и да биде заразен. Сите треба да запомнеме дека не само што се бориме против него, туку тој е цел свет, ако вирусот е сè уште присутен некаде надвор од сегашното земјиште, тој сепак претставува закана и за нас. Се надевам дека полека ќе преземеме чекори за да се вратиме во нормала.

Еден од главните начини да се вратиме во нормала е да се вакцинираме против COVID-19 за да ​​бидеме целосно безбедни. Вакцината против овој вирус е во развој. Гледајќи ја научната литература за развој на вакцини и методите на лекување на пациентите, можам да ве уверам дека научниците многу напорно работат на изнаоѓање на најдобрата вакцина со најбезбеден и најголем ефект. Мојата најголема надеж е дека ова ќе заврши за не повеќе од една година. Како што споменав, полека ќе почнеме да се враќаме во нормала и се надевам дека ќе закрепнеме во рок од една година.

Што би им порачале на граѓаните на Македонија во однос на личните мерки на заштита и внимателност?

– За време на оваа пандемија често сум во контакт со моето семејство и пријателите во Македонија и низ целиот свет. Наведов повеќе мерки и истите лично ги практикувам против коронавирусот и се надевам дека граѓаните во Македонија барем ги следат оние кои ги наведов ако не и повеќе мерки за претпазливост.

Ги следам најновите случувања и јас сум целосно свесен за мерките против коронавирусот што ги презема Македонија, особено за полицискиот час, семејствата имаат економски тешкотии заради околностите што ги воведува коронавирусот. Ова е време кога сите треба да си помагаме едни на други на кој било можен начин. Седумнаесет години од мојот живот што ги поминав таму, секогаш постоеше финансиска и емоционална помош меѓу луѓето. Не можеме да дозволиме нашите соседи и најблиските да страдаат, освен ако не споделиме, ако ова не е време тогаш кога е тоа? Сите треба да имаме в предвид дека ќе бидеме во книгите по историја меѓу оние што се бореле и победиле против пандемијата!

За крај, кога може да ве видиме на чаршиско кафе во родниот Гостивар?

– Како прво, би сакал да ви се заблагодарам како сериозен и модерен медиум што сте заинтересирани и сте во потрага по научни сознанија за COVID-19. Чест ми е што ме интервјуираат моите сограѓани.

Ми недостасува родниот град и се обидувам да го посетам колку што можам. Помина долго време од мојата последна посета. Кога нашата борба против COVID-19 ќе заврши, јас ќе бидам првиот што ќе се вратам и ќе имам прилика да се напијам од најубавото макијато, кое не сум го сретнал на ниту едно друго место во светот. Чувајте нè во вашите молитви!