Кога стравот е посилен од реалноста – како се појавуваат и третираат фобиите?

Стравот е природен механизам кој ни помага да останеме безбедни, но што се случува кога тој страв станува толку силен што почнува да го контролира нашиот живот? Многу луѓе чувствуваат нелагодност при поглед на пајак или кога стојат на работ од висока карпа, но кај некои, ваквите стравови можат да станат екстремни и да се класифицираат како специфични фобии.

Што се специфични фобии?

Специфичните фобии претставуваат интензивен, ирационален страв од одреден предмет или ситуација, кој е непропорционален на реалната опасност. За да се класифицира како фобија, стравот мора да биде:

Постојан – појавувајќи се секогаш кога личноста е изложена на предметот или ситуацијата.

Интензивен – предизвикувајќи силна анксиозност или панични напади.

Ограничувачки – влијае на секојдневниот живот, социјалните односи или работата.

Кога стравот станува причина за избегнување и негативно влијае врз квалитетот на животот, тоа укажува на постоење на фобија.

Категории на специфични фобии

Психолозите ги делат специфичните фобии во пет категории:

Фобии од животни – Вклучуваат страв од пајаци, змии, кучиња и други животни. Фобијата од пајаци, на пример, е една од најчестите и зафаќа меѓу 2,7% и 9,5% од населението во различни земји.

Природна средина – Страв од височини, темнина, вода, бури и други природни феномени.

Крв, повреди, инјекции – Вклучува страв од игли, медицински процедури или гледање крв. Оваа група е посебна бидејќи често може да предизвика несвестица.

Ситуациони фобии – Вклучуваат страв од возење, летање, престој во затворени простори (како лифтови) или големи групи луѓе.

Други фобии – Специфични стравови како страв од кловнови, маскирани фигури или гласни звуци.

Како се развиваат фобиите?

Фобиите често се појавуваат како резултат на трауматски настани или панични напади поврзани со одредена ситуација. На пример, некој што доживеал паничен напад додека возел автомобил може да развие страв од возење, плашејќи се дека истото ќе се повтори и ќе доведе до несреќа.

Луѓето со фобии често ја преценуваат опасноста, односно веруваат дека шансите за контакт со стравот се поголеми отколку што се во реалноста, а последиците – поопасни отколку што навистина би биле.

Како се третираат фобиите?

Најуспешниот метод за третман е постепената изложеност на стравот во контролирани услови. Оваа техника му помага на мозокот да ја намали реакцијата на страв и со текот на времето да ја елиминира. На пример:

• Првиот чекор за личност со фобија од змии може да биде гледање брановидна линија на хартија.
• Потоа – гледање цртеж на змија.
• Следно – гледање фотографија, а потоа и видео.
• На крај – контакт со вистинска змија, но во безбедна средина.

Оваа техника се нарекува десензибилизација и е една од најефикасните методи за намалување на фобиите. Дополнително, когнитивно-бихејвиоралната терапија (КБТ) може да помогне во менување на ирационалните мисли поврзани со фобијата.

Фобиите се чести, но истовремено и успешно третирани. Доколку некој има страв што му го ограничува животот, најдобро е да се консултира со професионалец. Со соодветна терапија, стравот може да се надмине, овозможувајќи им на луѓето слобода во секојдневниот живот.