Така се зборува во Гостивар (10)

Во десеттиот по ред извадок од книгата „Така се зборува во Гостивар“ од Боге Димитриески, издвојуваме раскажување за големиот стопански гигант, фабриката Силика по која градот бил познат не само во земјава и регионот, туку и во цела Европа.

„Силика“

„Силика“ во тоа време била еден од најголемите гигáнти во Македонија, која гледала стотина, стотина фамилии живееле од неа. „Силика“ кој ќе земеше плата цел град беше насмеан, сите продавници и кафáни беа насмеани. Кога идеше десети во месецот, продавниците крцкаа, кафаните немаше што да не побараш и в продавница да немат. Викаа: „Силика утре плата земат.“ И тоа, знаеш, од работа, после работа с` одеше в кафанче. Другари се собиравме и така…Знǎеш, ова е провинциско место и ќе се наеш. Големи лични примања имаше „Силика“. После „Електро Маврово“, „Силика“ имаше најголеми лични примања. Па ја, богами, имам достигнато во „Силика“ личен доходо негде илјада марки. И кога ч` одев нá-свадба, колега ќе ни се женит, колешка, кǎј нас не беше ништо да даевме стó-марки. Свите. А сега, да одам  нá-свадба, ќе се мислам стó-марки да дāм. Имам зашто сто пēс марки пензија или двеста.

„Силика“ најдобро работеше седумдесетите години. Со најголем мед, со најголеми примања беа тогај. До негде осумдесет и шеста година. Од осумдесет и шеста година „Силика“ стагнира. Тогај беше Ацо генерален директор.

Јас во работниот мој живот имам само две работни места сменето. Во службата за план и анализи и комерцијáла-реферéнт. Кога го смени референтското место, отидов за нецели сегашни 10 денара, поголеми имав месечно 10 денара. И сите ми викаа од служба и анализа: „Бе, нема вакво нешто, оваа убавина да ја бараш.“ „Слушај“, реков , „ја сум човек за покрет. Ја не сум човек што треба да седам. Ја сум човек кој треба во покрет да сум.„ И моето работно место беше во канцеларија до погонот. Ја во текот на денот пешачев и по дваесет километри со точак. Моето работно место беше реализација на производи кои беше робата доломитни производи, кварлива роба, осетлива на влага, не сакаше голема влажност, со вода да с` испрскат, под дожд – све тоа. И таа роба одеше све транзит. Камионски. Ретко се товараше со вагони. Нешто да не е многу хитно, па ќе ја товаравме со вагони. А инаку, све транзит одеше со камионски превоз. Одеше за извоз. Имавме за Италија, за Бигарија, за Чешка, Словенија. Најголемото производтсво ни го трошеше Железарата Зеница, Железáра Скопје, Железáра Смедерево, Железарата Јесеница. Тие беа најголемите потрошáчи на Силика.

Како дојде пропаѓањето на Југославија, и „Силика“ пропадна. Се изгубија пазарите, се изгуби све. Словенците си се преориентираа со Аустрија. Замисли колку им беше тешко. Аустрија, а беа принудени Словенците д` идат кǎј нас за големи цени. Јас работев тогај реферéнт и тогај се вршеше транспортот и Словенците ни праќаа свои камиóни. Нашиве не ги прихваќаат. Од тогај ја знǎм дека све Словенците се рачунаа на еден степен како подобри, повисоки, поинтелигéнтни.

(Манојло Канчески, 1937)