Зошто доларот е толку силен?

(Волстрит журнал)

Периодите на зајакнување или слабеење на доларот очигледно не се совпаднаа со економските циклуси. Нешто друго се случува.

Доларот има наплив на надмоќ во светот што се случува еднаш во генерација. По 11 години и добивка од 40 % врз основа на реална пондерирана трговија, некои почнуваат да се прашуваат дали е време за пад.

На краток рок, слабеењето на доларот е веројатно, бидејќи европските влади ја апсорбираат финансиската закана за нивните економии од цените на енергијата, а странските централни банки брзаат да ги достигнат Федералните резерви во поглед на зголемување на каматните стапки. Напливот на оптимизам на пазарите во петокот доведе до пад на доларот, бидејќи парите што се бараа како резерва не беа обезбедени.

Но, долгите периоди на зајакнување или слабеење во минатото очигледно не се совпаѓаа со циклусите на економската или монетарната политика. Нешто друго се случува, и за да се обидеме да го водиме крајот на овој мегациклус во доларот, треба да размислиме што.

Марвин Барт, поранешен економист во американското Министерство за финансии, смета дека сето тоа е поврзано со иновациите. Тој сега води независна истражувачка фирма наречена Тематски пазари и неговата основна теза е дека водечката позиција на САД во академските истражувања и блиските врски на универзитетите и бизнисот, ѝ овозможија на земјата прва да ја почне компјутеризацијата во 1970-тите и раните 1980-ти, интернетот во 1990-тите и во поновите интернет-апликации и вештачката интелигенција од неодамна. Секоја иновација предизвика бран инвестиции за да се искористи предноста. Ова ја подобри профитабилноста и привлече странски капитал – туркајќи го нагоре доларот.

Иновациите не остануваат долго во една земја. Но, во секој случај, тоа што Америка прва ги почна ѝ даде неколку години предност пред инвестициите да станат профитабилни на друго место. Дотогаш, остварената заработка се прелеа во општеството и го финансираше потрошувачкиот бум кој на крајот се претвори во бум на пазарот на недвижности. За да се финансира изградбата на куќи, САД цицаа капитал дури и откако ја изгубија својата конкурентска предност – па доларот мораше да падне за да станат привлечни за странскиот капитал.

Приказната е убава и помага да се објасни како долгорочните трендови на доларот можат да продолжат дури и преку привремен прекин на рецесијата.

Како доказ, господинот Барт ја проучувал должината на циклусите за различни економски варијабли користејќи техника за анализа на фреквенција од инженерството. Циклусот за учеството на капиталните трошоци во бруто домашниот производ се совпаѓа со оној на доларот, на околу 17 години, додека работите кои се важни на краток рок, како што е монетарната политика, имаат мало влијание на толку долг период.

Нема ништо магично во тоа дека минатите циклуси траеле 17 години и нема причина да се мисли дека идните ќе бидат со иста должина. Овој најнов нагорен тренд на доларот веќе трае подолго од секој од периодите на повеќегодишни добивки откако зелената банкнота беше симната од златниот стандард од претседателот Ричард Никсон во раните 1970-ти.

Барт смета дека тоа може да трае многу подолго, бидејќи нешто интересно се случи со капиталните трошоци. Приватните фиксни инвестиции во САД, со исклучок на домувањето, се стабилизираа на прилично висок удел во БДП, избегнувајќи го бумот и падот од минатите циклуси на доларот. И покрај честите поплаки дека приватниот сектор не инвестира доволно, 10-годишниот просек сега е највисок откако претседателот Роналд Реган ја напушти функцијата. Трошоците за истражување и развој се исто така на највисоко ниво како удел во БДП.

Исто така, потенцијалното продолжување на циклусот е деглобализацијата, која истовремено ќе бара повеќе капитал да се распореди во земјата за да ги замени меѓународните синџири на снабдување и да го спречи ширењето и одлевањето на новите иновации.

Дури и инвеститорите кои не ја купуваат приказната за иновациите не можат да негираат дека САД завршиле многу подобра работа од остатокот од развиениот свет во обновата на својата економија од финансиската криза. Сега ја имаат предноста што се енергетски моќни, благодарение на уште една иновација предводена од САД, фракингот.

„Овој циклус во голема мера се однесува на економската надмоќ на САД“, вели Кит Јукес, шеф на стратегијата за девизен курс во Сосиете женерал, кој смета дека циклусот можеби сепак се приближува до својот врв.

На краток рок, вообичаените прашања за каматните стапки и стравувањата од рецесија ќе го придвижат доларот. Но, ако САД можат да ја задржат својата економска виталност во однос на остатокот од светот, доларот би можел да остане висок уште долго време.