Неколку непознати факти за гладијаторите

Римските гладијатори станаа многу популарни ликови во модерната култура, а денес знаеме релативно многу за овие воини. За жал, современите филмови прилично ја имаат нарушено вистинската слика за нив и нè убедија дека гладијаторските игри биле оргии на крв и неизбежна смрт. Но, историјата ни кажува една сосема друга приказна: тоа биле внимателно испланирани настани со гладијатори во кои пак биле вложени многу пари и труд. Премногу за животот на гладијаторот да се изгуби токму така.

Гладијаторите во повеќето случаи ги преживувале борбите, дури и кога биле поразени

Нема сомнение дека гладијаторите ги ризикувале своите животи влегувајќи во амфитеатарот, но токму тој момент на опасност бил најважниот дел од играта. Според професорот Фриц Кринзингер од австрискиот археолошки институт, гладијаторите биле како денешните возачи на Формула 1, „Шумахери на античкиот свет“. При секој настап, биле изложени на сериозна опасност, но, како и денешните (екстремни) спортисти, тие биле подготвени да ги ризикуваат своите животи за нивниот спорт.

Современата наука и археологија денес ни даваат подетален увид во животот на гладијаторот. Така, денес знаеме дека овие славни затвореници имале прилично добра медицинска нега. Нивните рани и фрактури биле брзо лечени, а за време на закрепнувањето биле подложени и на физички терапии. Историските документи потврдуваат дека некои гладијатори имале и свои приватни лекари и масери, а нивната диета била внимателно следена.

Анализата на 100 борби со гладијатори од 1 век откри дека само 19 од вкупно 200 гладијатори го загубиле животот во арената. Тие едноставно биле премногу скапоцени за да умрат.

Гладијаторите имале свои спонзори

Како и во денешните спортови, за гладијаторските борби владеело финансиски интерес. Ланисти, биле претприемачи кои купувале, продавале и регрутирале нови гладијатори, биле најважната карика во овој крвав спорт. Ангажирале гладијатори за борби, но пред тоа ги носеле во гладијаторски училишта, ги обучувале, ги хранеле добро… Ланистите вложувале многу пари во нивните гладијатори.

Ланистите биле толку моќни што тие одлучувале за животот на гладијаторот, а не публиката или организаторот. Не било во нивни интерес гладијаторите да ги изнесат мртви или премногу ранети од амфитеатарот. Ланистата имал целосно право да го замоли судијата (да, секоја борба имало судија) да го поштеди борецот или да признае пораз, со цел да спречи понатамошни повреди.

Доколку гладијаторската борба траела предолго, самите уморни борци имале право да се предадат, фрлајќи ги мечот и штитот на под, а потоа кревајќи ја раката со испружен показалец. Ако борбата била добра и фер, толпата извикувала „мисо“ (милост), но ако публиката не била задоволна, извикувала „лугула“! (заколете го!). Во такви моменти, организаторот би го имал последниот збор – да ја задоволи желбата на крволочните гледачи и да му исплати на Ланистата голема компензација за смртта на неговиот борец. Како и денес, парите најмногу влијаеле на резултатите.

Гладијаторите биле добро наградени за нивните напори

Никој во Рим не сакал да види како славен гладијатор го губи животот во арената, па дури ни Цезар кој дури издал наредба за време на гладијаторското шоу што го организирал за својата ќерка Јулија „Гладијаторите кои не предизвикуваат ентузијазам кај публиката треба да бидат спасени“. Историчарот на Суетониус напишал дека дури и крволочниот Нерон не сакал да гледа како гладијаторите умираат, па затоа наредил да не бидат убивани гладијаторите за време на претставата во Кампус Мартиус.

Сето ова зборува за статусот на гладијатори во Римската империја, а фактот дека тие биле славни и богати спортисти го потврдува и фактот дека победниците биле многу добро наградувани по борбите. После борбата, на победникот му било дозволено да се искачи до ложата каде седеле великодостојниците, и таму добијат награда – гранка од палма и вреќа со пари што му биле дозволени да ги чува, и покрај тоа што биле робови. За вонредни настапи, гладијаторите можеле да добијат ловоров венец, што е еквивалентно на денешниот златен медал. Некои „слободни луѓе“ станале гладијатори токму поради овие награди.

Бидејќи повеќето гладијатори доаѓале од пониските класи – без оглед дали биле робови, криминалци или заробени војници – овие награди им давале можност да стекнат големо богатство – и што е најважно, слобода.

Гладијаторите имале свои обожаватели

Комбинацијата од мускулно тело и смелост секогаш ги привлекувале гледачите. Уметничките имиња на гладијаторите, како Нарцис или Ерос, зборуваат за тоа како организаторите сакале да го привлечат вниманието на женскиот дел од публиката, а записот на еден гладијатор, Селад, зборува за тоа како тој предизвикувал воздишки кај сите девојки .

Во 2 век од нашата ера, сатиричарот Јувенал се потсмевал на благородник оставен од сопругата да избега со гладијатор: „На лицето имаше неколку деформитети: лузна од кацига, огромен израсток на носот. Но, она што жените го сакаат е мечот “.

Добро познат факт е дека гладијаторите ги привлекувале жените, па дури и дами со аристократско потекло. Но, еротската привлечност на гладијаторите не им била особено драга на мажите, па затоа императорот Август, загрижен поради тоа, нареди да им се дозволи на жените да гледаат гладијатори само од најоддалечените позиции на арената.

Борбите на гладијатори биле внимателно испланирани

Денес знаеме дека сите гладијаторски игри биле далеку над чиста оргија на крв и неизбежна смрт. Овие дуели биле внимателно испланирани и се одвивале под будното око на судијата. Гладијаторите биле борци кои редовно тренираат, а вештото туркање, затајување и парирање што предизвикувало еуфорична публика не било ништо друго освен добро извежбани потези. Историчарите ја споредуваат оваа борба со денешните боксерски натпревари – само наместо ракавици, борците носеле мечеви.

Постојат докази дека некои натпреварувачи биле „приморани“ со камшици, факели и црвено жешко железо да се борат, но повеќето историчари веруваат дека тоа не биле гладијатори, туку неподготвени војници или криминалци осудени на смрт.

Гладијаторските борби биле целодневен настан. Денот секогаш започнувл со настапи со животни кои најмногу наликувало на изведен лов. После тоа, за време на паузата за ручек, следувало јавно погубување на криминалци осудени на смрт, кои можеле да бидат убиени на различни начини: од распетие, до фрлање на лавови. По бруталното погубување, најчесто имало прекин со некој стрип, па дури и со танцувачка точка.

Дури попладнето во арената почнувале да се појавуваат гладијаторите, облечени во богато украсени оклопи и штитови, придружени со звуци на тапани и помпа. Се објавувале сите информации за гладијаторите, а особено биле потенцирани нивните претходни победи и признанија. Гладијаторите прво се загреваа со дрвени или тапи оружја, покажувајќи им ги на публиката своите вештини кои биле пропратени со извици и аплаузи.

На крајот на ова воведно загревање, сите гладијатори се повлекувале од арената и тоа го означувало почетокот на вистинските борби. Игрите генерално вклучувале низа дуели кои се одвивале според договорени правила, со официјална потврда на судијата кој имал право да ја прекине борбата во секое време и да ги врати гладијаторите на своите почетни позиции. Судиите смееле да ги прекинат борбите и да прогласат нерешено. За време на игрите на гладијатори, обично се одржувале 12-15 вакви борби, а релативно малку од нив завршувале со смрт на учесниците.